Իմացեք ավելին հաղորդակցության ներկա վիճակի մասին այստեղ

Ներածություն

Հաղորդակցման ոլորտը՝ որպես տնտեսության և հասարակության զարգացման առանցքային բաղադրիչ, ներկայումս Հայաստանում և Արցախում ունի վճռորոշ նշանակություն։ Այն ընդգրկում է ինտերնետ, բջջային կապ, ֆիքսված հեռախոսակապ, հեռուստատեսություն, ռադիոհաղորդում, արբանյակային ծառայություններ և ցանցային ենթակառուցվածքներ։

Հոդվածում կներկայացնենք Հայաստանի հաղորդակցման ոլորտի զարգացումը, տեխնոլոգիական նորարարությունները, առկա մարտահրավերները, օրենսդրական կարգավորումները և ապագա հեռանկարները։

---

1. Հաղորդակցման համակարգերի ընդհանուր համատեքստը

Հայաստանում հաղորդակցման ոլորտը զարգացել է անկախությունից հետո՝ հատկապես 2000-ականների կեսերից սկսած։ Տեղի է ունեցել լիակատար անցում պլանայինից դեպի շուկայական տնտեսության, և հաղորդակցման ծառայություններն ազատականացվել են։

Հիմնական կարգավորող մարմիններ

• ՀՀ Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարություն
• ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով (ՀԾԿՀ)
• ՀայՓոստ և այլ կապի օպերատորներ

---

2. Ինտերնետ կապի ներկա վիճակը

Հայաստանը համարվում է տարածաշրջանում համեմատաբար զարգացած ինտերնետ ծածկույթով երկիր։

Մատակարարներ

• Ucom
• Viva-MTS
• Team Telecom Armenia (նախկին Beeline)
• GNC-Alfa (Rostelecom Armenia)

Ծառայություններ

• Ֆիքսված լայնաշերտ ինտերնետ (ADSL, FTTB)
• Բջջային ինտերնետ (4G LTE)
• Ֆիբրոօպտիկ ծածկույթ՝ հիմնականում քաղաքներում

Միջին արագություն

• Միջին ներբեռնման արագություն՝ 2024 թ․ դրությամբ՝ 50–100 Mbps
• Upload՝ 20–40 Mbps

---

3. Բջջային կապի ոլորտ

Հայաստանում գործում են երեք հիմնական բջջային կապի օպերատորներ՝

• Viva-MTS – ամենախոշորը շուկայում
• Ucom – ինտեգրված բջջային և ինտերնետ մատակարար
• Team Telecom – 2021 թվականից՝ ակտիվ մրցակցող

Ծածկույթ

• 99% ծածկույթ քաղաքներում
• 4G հասանելի է հիմնական բնակավայրերում
• Ակնկալվում է 5G փորձնական ներդրում 2025-ին

Ծառայություններ

• Ձայնային ծառայություններ
• SMS/MMS
• Ինտերնետ փաթեթներ
• eSIM ծառայություններ

---

4. Ֆիքսված հեռախոսակապ

Թեև բջջային կապը գրեթե ամբողջությամբ փոխարինել է ֆիքսված կապը, այն դեռ օգտագործվում է՝

• Պետական հիմնարկներում
• Գյուղական համայնքներում
• Հյուրանոցներում և հին կազմակերպություններում

Օպերատորներ՝

• Team Telecom Armenia
• GNC-Alfa

---

5. Հեռուստատեսություն և ռադիոհաղորդում

Հայաստանում գործում է թվային հեռուստատեսային համակարգ։

Հեռուստաալիքներ

• Հանրային հեռուստատեսություն (Արմենիա 1)
• Արմենիա TV
• ATV, Shant TV
• Կաբելային ալիքներ (Setanta, Eurosport, Cartoon Network և այլն)

Ռադիո

• Հանրային ռադիո
• ԱվտոՌադիո, Nor Radyo, Energy
• Տարածաշրջանային ալիքներ՝ Գյումրի, Վանաձոր

---

6. Արբանյակային կապ

Հայաստանը չունի սեփական արբանյակ (մինչև 2024), սակայն օգտվում է միջազգային ցանցերից։

• VSAT կապ՝ հեռավոր գյուղերի համար
• Արտակարգ կապ՝ պաշտպանական և ռազմավարական կիրառման
• Թվային հեռարձակման պահուստային տարբերակ

---

7. Համայնքային կապ և ինտերնետ հասանելիություն մարզերում

Հաղորդակցման համահավասար հասանելիությունը մարզերում դեռ մնում է խնդիր։

Խնդիրներ

• Տեխնիկական ենթակառուցվածքների բացակայություն
• Ծածկույթի խզումներ լեռնային և սահմանային շրջաններում
• Սակավաթիվ մատակարարներ

Օրինակներ՝ Արցախում 2020-ից հետո ինտերնետ հասանելիությունը ժամանակավորապես դադարեցվել էր ռազմական գործողությունների հետևանքով։

---

8. Թվային տեխնոլոգիաների ներդրում

Հայաստանում ինտենսիվորեն ներդրվում են թվային կապի ծառայություններ՝

• Տնային Wi-Fi համակարգեր
• Համակարգչային հեռահաղորդակցություն (VoIP, Zoom, Teams)
• Cloud համակարգեր (G-Drive, OneDrive, Dropbox)
• Սմարթ կենցաղային սարքեր (IoT)

---

9. Կապի ոլորտի օրենսդրական կարգավորում

Հայաստանի հաղորդակցման ոլորտը կարգավորվում է հետևյալ փաստաթղթերով՝

• «Հեռահաղորդակցության մասին» ՀՀ օրենք
• ՀԾԿՀ-ի որոշումներ և լիցենզավորման մեխանիզմներ
• Հանրային կապի անվտանգության և տվյալների պաշտպանության կանոնակարգեր

---

10. Հաղորդակցության անվտանգություն և կիբերանվտանգություն

Տվյալների պաշտպանությունն ու կապի անվտանգությունը առաջնահերթություն են դարձել վերջին տարիներին։

• Ազգային Կիբերանվտանգության Կենտրոն
• Ընդունվել է Կիբերանվտանգության ռազմավարություն 2022-2026
• Կառավարական հաղորդակցման սեփական ցանցեր

---

11. Վերջին զարգացումները և նորարարություններ

• 2023-ին Viva-MTS մեկնարկեց 5G պլատֆորմի փորձարկում
• Ucom ներդրեց symmetrical gigabit ինտերնետ
• Team Telecom համագործակցում է Ericsson-ի հետ նոր ենթակառուցվածքի համար

---

12. Հաղորդակցման ազդեցությունը տնտեսության վրա

• Թվային ծառայություններն ապահովում են B2B և B2C համագործակցություն
• Կապի զարգացումը խթանում է ստարտափ մշակույթը
• Էլեկտրոնային առևտուրը կախված է կայուն կապից

---

13. Հանրային արձագանքներ և օգտագործողի փորձ

Ըստ վերջին հարցումների՝

• 78% բնակչության գոհ է ինտերնետ արագությունից
• 64% նշել է բջջային ծառայությունների մատչելի գները
• 23% դժգոհություն՝ մարզային ինտերնետի անկայունությունից

---

14. Հեռանկարներ և ռազմավարություն

Հայաստանը նպատակ ունի՝

• Մինչև 2025 թվականը ներդնել 5G ամբողջ երկրով
• Համայնքներում ապահովել 100% լայնաշերտ ինտերնետ
• Զարգացնել արբանյակային անկախ կապի հարթակ

---

Եզրակացություն

Հայաստանի հաղորդակցության համակարգը կայուն հիմքեր ունի շարունակական զարգացման համար։ Թե՛ տեխնոլոգիական առաջընթացը, թե՛ պետական ռազմավարությունները նպաստում են թվային վերափոխմանը, որը կհանգեցնի ավելի անվտանգ, արագ և մատչելի կապի համակարգերի ստեղծմանը թե՛ Երևանում, թե՛ մարզերում։